Birgün, 1 Mayıs 2009

Chicago Anarşistlerinden Taksim’e

Süreyyya Evren


1 Mayıs’ın köklerindeki kahraman Chicago anarşistleri mevcut koşullarını korumak için mücadele etmiyorlardı –yeni haklar talep etmekteydiler... Defansif bir solculuk yatmaz 1 Mayıs’ın tarihinde. Talepkar, dönüştürücü sol yatar.

Son yıllarda Türkiye solu dönüştürücü gücünden çok şey kaybetmiş bir görüntü çiziyordu. Globalist-İslamistlerle nasyonalist-laikler arasındaki kutuplaşma çok yıpratmıştı. Kimileri anti-emperyalizm sömürüsüyle nasyonalist kanala akarken kimileri de demokrasi defansını çatalım derken global ve lokal (İslami) iktidarlarca çerçevelenmişlerdi. Bu sıkışmışlıktan çıkmak için sürdürülen arayışların teorik içerimlerine büyük bir ciddiyetle eğilmek gerektiği doğrudur. Ama dikkat çekmek gereken bir başka nokta da Taksim’de 1 Mayıs kutlaması talebinin bizzat sol tarafından ortaya konan bir gündem olmasıdır. Bu gündem dışardan dayatılmış değil. Boğuşmak durumunda kaldığımız, istemesek de pozisyon almak zorunda kaldığımız gündemlerden biri değil. Doğrudan, bizzat solun gündemi. Ve hem 1 Mayıs bizzat zaten solun gündemi hem de Taksim’de 1 Mayıs solun masaya getirdiği bir gündem. Bu nedenle sonuna kadar takip edilmesinin ekstra önemi var. 2007’den 2009’a gelen sürecin solun moral üstünlüğünde geliştiği de açık. Ve bu tip yükselmelerin son halkalarında sıklıkla olduğu gibi, 2009 1 Mayıs’ının sözgelimi 1996 1 Mayıs’ı gibi kritik 1 Mayıslardan biri haline çevrilmesi ihtimali de mevcut.

2007’de sol 1 Mayıs’ta Taksim’de buluşalım’ı yaratınca devletin tavrı tüm şehri bloke edip solcuları teşhir etmek ve kamuoyunun oluşacak öfkesini solculara doğru akıtıp Taksim’de 1 Mayıs girişimini moral olarak doğduğu anda boğmaktı. Fakat İstanbullular bu beklentiyi tersine çevirdiler. Sola değil hükümete kızdılar. 30 tane solcunun Taksim’e geçmesine izin vermiycem diye inat ederken bütün İstanbul ekonomisini felç etme kaprisi olarak yorumladılar. Bu tam da AKP’yi yaralayacak birşeydi çünkü gerçek bir işbitirici, gerçek bir Özalist iktidarın en son yapacağı şey işleri ideolojik kaprislerle aksatmaktır. Birden özlerine ihanet etmiş gibi oldular. Kamuoyu devlete, “solcular Taksim’e gelmek istiyorlarsa bırak gelsinler, sen onları orada döveceksen döv, bizim işlerimizi aksatma beceriksiz hareketlerle” mesajı yolladı. 2008 gelince hükümet bu eğilimi doğru okuduğu mesajı vermeye çalıştı ve hastanelere kadar kovalayarak yıldırmaya kalktı solu. Ama sol oraya gelmekle kazanmıştı zaten. Devlet babalaşmanın doğurduğu sahneler liberal-global kanadı ürküttü, moral üstünlük en güçsüz dönemindeyken galip gelme duygusu yaşayan sola geçti. 2009’a gelindiğinde devlet Kürtlere karşı denediği aynı taktiğin farklı da olsa bir versiyonuna prim verdi: isyanı biz şekillendirelim dediler ve 1 Mayıs’ı tekrar bayram ilan etmekle 1 Mayıs meydanının neresi olacağı, bayramın nasıl kutlanacağı kozunu da ele geçirmeye çalıştılar. Tabii en önemlisi 1 Mayıs günü ekonominin aksadığı anti-Özalist bir sahne doğması riskini ortadan kaldıracak şekilde 1 Mayıs’ı tatil ilan ettiler. Yeni bir 2007’nin yaşanmasını engellemiş durumdalar. 2009’un (bu yazıyı yazarken henüz bilemediğimiz) 1 Mayıs’ı bu şartlar altında isyana el koyma stratejisinin yansımalarıyla sıcak intikam kontrolsüzlüğünün bir birleşimi şeklinde geçecek.

2009 siyaset sahnesinde Türkiye solunun hem entelektüel olarak hem de fiilen güçleneceği bir sene olabilir. Kutuplardaki erimeler bu yönde çeşitli ihtimaller doğuruyor. Ve her ne kadar bunlara dair konuşmak sofistike analizleri diri tutmayı gerektiriyorsa da, Chicago anarşistlerini, Albert Parsons ve arkadaşlarını anmakla başlayan ve Türkiye dahil tüm dünyayı kateden pek çok başka belleği kendine katan duygusal bir yükü de var 1 Mayıs’ın. Ve bu duygusal yük, açıklama ve yorumlamadan çok duygudaşlık talep ediyor...